Savunma Türkiye kanalına hoşgeldiniz.
Bu videomuzda, Türkiye’nin Turbojet Motor geliştirme çalışmaları üzerinde duracağız.
Turbojet motor geliştirme çalışmalarını incelemeye başlamadan önce bilinmesi gerekli ilk konu Füze Teknolojisi Kontrol Rejimidir. FTKR, 300 km menzil ve 500 kg yük kapasitesinin üzerindeki balistik füzeler, seyir füzeleri ve insansız hava araçları ile füze imalatında kullanılabilen motorlar dâhil çift kullanımlı malzeme ve teknolojilerin transferlerini kontrol altına almayı amaçlayan bir ihracat kontrol sistemidir.
Türkiye’nin 1997 yılında üye olduğu FTKR’de hâlen 36 üye ülke bulunmakta, ve kararlar oy birliği ile alınmaktadır.
Dolayısıyla ülkelerin 300 km menzil ve 500 kg yük kapasitesinin üzerinde bir füze geliştirme çalışması yapması yasak değildir. Ancak bu tür bir çalışma ülkelerin sadece kendi öz üretim yetenekleri ile yapılabilir durumdadır. Bu tür bir füzeyi geliştirmek isteyen ülkenin FTKR’ye üye diğer ülkelerden füze yapımı için sistem, alt sistem, motor vs tedarik etmesi kısıtlanmıştır.
Türkiye uçaktan atılan 250 km den fazla menzilli SOM seyir füzesi ile gemilerden ve kıyı savunma sistemlerinden atılan 220 km den fazla menzilli Atmaca gemisavar füzelerini geliştirme ve az sayıdaki başlangıç üretim çalışmalarını FTKR kapsamında kısıtlı sayıda tedarikine müsade edilen Fransız Microturbo firması üretimi TR 40 motorları ile başlatmıştı.
Ancak geliştirilen SOM ve Atmaca füzeleriyle Hava ve Deniz filolarını donatmak söz konusu olduğunda seri üretim aşamasında mutlaka FTKR kısıtlaması olmayan Yerli ve Milli füze motorlarına ihtiyaç olacaktı.
Türkiye bu maksatla, 22 Şubat 2012 tarihinde Turbojet Motorların Geliştirilmesi Projesini başlatarak Kale Arge firmasını görevlendirmiştir. Savunma Sanayi Başkanlığı idaresinde Kale Arge tarafından yürütülen Projenin aslında 4 yılda tamamlanması planlanmıştı.
Ancak motorun geliştirme süreci içerisinde başlangıçta yurt dışından tedarik edilebileceği düşünülen bazı alt sistemlerin tedarik edilemeyeceği anlaşıldığından ve yurt içinde de tecrübe sahibi başka firma bulunmaması sebebiyle, Kale Arge sadece motorun çekirdeğini, ana sistemini değil aynı zamanda alt sistemlerini de Kale Grubu bünyesinde geliştirip üretmek zorunda kalmıştır.
Netice itibarıyla, KTJ 3200 adı verilen bu motorun ilk başarılı testleri 7 yıl sonra 2019 yılında yapılabilmiş, motorun seri üretime girmesi ise tam 10 yılı bulmuştu.
Türkiye’nin özellikle hava platformları, ayrıca hedef uçak, vb. insansız platformlara yönelik kullanım için optimize edilmiş ilk milli turbojet motoru olma özelliğine sahip KTJ-3200’ün geliştirilmesi yorucu ve zorlu bir sürece dönüşmüş olsa da Kale Arge bu projeden edindiği bilgi birikimi, insan gücü ve altyapı ile bugün 4 ayrı turbojet motor geliştirme projesini aynı anda yürütebilmektedir.
KTJ 3200 motoru geliştirme süreci Kale Arge için bir okul görevi görmüş ve sonunda küçük turbojet motorlarda kullanılacak kritik alt sistemler olan Elektronik Kontrol Ünitesi, Yakıt Pompası, Yakıt Kontrol Sistemi, Piroteknik Ateşleyiciler, Alternatör ve Rulman gibi kritik alt sistemler bugün artık rafta hazır ürünlere dönüşmüş ve bu sayede kısıtlamasız olarak yeni motor geliştirme projelerinin önü açılmıştır.
Kale Arge Som ve Atmaca füzesine güç verecek KTJ 3200 motorunun ardından ikinci olarak KTJ 1750 motoru çalışmalarına Mart 2021 ayında başlamış ve sadece 15 ay sonunda motorun ilk çalışması gerçekleşmiştir. Projenin 26 ıncı ayı olan Mayıs 2023 ayında KTJ 1750 motoru ile Çakır füzesinin ilk atış testi başarıyla gerçekleştirilmiştir.
Türkiye için bu aşamada önemli bir başka kazanım da sağlanmıştır. KTJ 3200 projesi var olan bir füzenin yabancı motorunu yerlileştirmek üzerine kurgulanmış iken, KTJ 1750 projesinde motor ve füze eş zamanlı olarak geliştirilmiştir. Yani hem füze, hem de füze motoru geliştirme sürecinde birbirlerini tamamlayacak şekilde hazırlanmıştır.
KTJ 3200 motoru geliştirme süreci nasıl yavaş yol almışsa, KTJ 1750 motoru geliştirme süreci de bir o kadar hızlı yol almıştır. KTJ 1750 motoru KTJ 3200 sistemi üzerine bina edilmiştir.
KTJ 3200 projesinde elde edilen önemli kazanımlardan bir tanesi de İrtifa Test Sistemidir. Motorun değişik irtifalardaki davranışlarının test ve optimize edildiği bu test sistemi ile 5000 m ve 0,95 Mach hıza kadar testler gerçekleştirilebilmektedir.
KTJ 3200 ile elde edilen kazanımlar sonucu geliştirilmesine başlanan üçüncü motor ise KTJ 3700 motorudur. Bu motor 50 kg ağırlığında, 10000 metre irtifa ve 0,95 Mach uçuş hızına sahip olması hedeflenmiştir. Kale Arge bu kapsamda İrtifa Test Sistemini de geliştirmiştir. KTJ 3200’e göre daha fazla itki üreten KTJ 3700 motoru ile Kara Atmaca füzesine güç verilecektir.
Tüm bunlar ve daha fazlasını videomuzda izleyebilirsiniz.
Bir sonraki videoda görüşmek üzere hoşçakalın.
#savunmasanayi #savunma #yerlimilli #yerlisilahlar #turbojet #missile #haber #savunmatürkiye #atmaca